Χριστιανική Αδελφότητα Νέων Θεσσαλονίκης ( Χ.Α.Ν.Θ )
Το οίκημά της, που δεσπόζει στην αρχή της οδού Τσιμισκή, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, αποτελεί μέρος της ιστορίας της πόλης, σήμα κατατεθέν της ιστορίας του αθλητισμού της. Η ΧΑΝΘ φέτος συμπληρώνει 90 χρόνια ζωής και είναι ο σύλλογος που συνδύασε το όνομά του με το μπάσκετ όσο κανένας άλλος, είναι η ομάδα που ουσιαστικά έφερε και δίδαξε το άθλημα στην Ελλάδα, η «θερμοκοιτίδα» στην οποία «επώασε» ο σπόρος του μπάσκετ.
Η συμβολή της ΧΑΝΘ στην ανάπτυξη του αθλήματος είναι τεράστια, από τις τάξεις της «ξεπήδησαν» μεγάλες μορφές, πρωτοπόροι σκαπανείς του αθλήματος όπως ήταν ο Συμεών Μαυροσκούφης, ο Τάκης Ταλιαδώρος, ο Μίμης Τσίκινας, ο Γιάννης Φουρουτζόπουλος Εκεί ανδρώθηκαν αθλητές όπως ο Ανέστης Πεταλίδης, ο Παντελής Δέδες, ο Θόδωρος Ροδόπουλος, ο Λάκης Τσάβας, ο Γιώργος Τρόντζος, ο Μιχάλης Γιαννουζάκος
Οι πρώτες αναφορές περί αγώνων επίδειξης μπάσκετ από Αμερικανούς στρατιώτες που βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του 20ού αιώνα έγιναν το 1918 με αφορμή την άφιξη της ΧΑΝ Αμερικής, που είχε ως σκοπό της την ψυχαγωγία των στρατιωτών με τη δημιουργία διάφορων αθλοπαιδιών. Το ίδιο περίπου χρονικό διάστημα έχουμε αναφορές για παρόμοιους αγώνες στην αντίστοιχη ΧΑΝ Αθήνας, με τον Μάικ Στεργιάδη να αναχωρεί με υποτροφία στη Μασαχουσέτη για να μυηθεί στα μυστικά του μπάσκετ.
Το 1921, σχεδόν ταυτόχρονα με την ίδρυση της ΧΑΝΘ, δημιουργήθηκε το τμήμα μπάσκετ. Το άθλημα πρωτοδίδαξε στην Ελλάδα ο Αμερικανός καθηγητής Φυσικής Αγωγής Λιουίς Ρις, απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης όπου ως γνωστό επινοήθηκε το μπάσκετ το 1891 από τον Νέινσμιθ. Από τη θέση του διευθυντή Φυσικής Αγωγής της ΧΑΝΘ ο Ρις έδωσε προτεραιότητα στην ανάπτυξη του αθλήματος και μάλιστα συνεργάστηκε με πολιτικούς φορείς προκειμένου το μπάσκετ να μπει στα σχολεία. Το 1957 η ΧΑΝΘ διοργάνωσε το Κύπελλο «Λιούις Ρις» τουρνουά μπάσκετ θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη του ανθρώπου που συντέλεσε στην καθιέρωση του αθλήματος.
Το ανοικτό γήπεδο της ΧΑΝΘ παρέμεινε για πολλές δεκαετίες ο ναός του μπάσκετ στη Θεσσαλονίκη, το μέρος όπου είχαν γίνει κορυφαίες αναμετρήσεις, με τις συγκρούσεις ανάμεσα στον Αρη και τον ΠΑΟΚ να κλέβουν κυρίως την παράσταση. Τον Απρίλιο του 2002 η διοίκηση της ΧΑΝΘ πήρε την απόφαση να το κατεδαφίσει προκειμένου να προχωρήσει η αξιοποίηση των εγκαταστάσεων του συλλόγου. Στη θέση του κατασκευάστηκε νέο κλειστό γήπεδο (πολλαπλών χρήσεων) το 2006.
Το πρωτάθλημα του Αρη
Τον Σεπτέμβριο του 1926 έγιναν υπό την αιγίδα της ΧΑΝΘ στη Θεσσαλονίκη οι πρώτοι επίσημοι καλαθοσφαιρικοί αγώνες με τη συμμετοχή πέντε ομάδων (της ΧΑΝΘ, της ΑΕΚ, του Αρη, του ΠΑΟΚ και του Ηρακλή). Στις 28/11/1926 πρωταθλητής αυτού του πρώτου επίσημου τουρνουά αναδείχθηκε ο Αρης. Ο Αρης αναδείχθηκε πρωταθλητής και στο πρωτάθλημα της επόμενης σεζόν (1927-28), με την παρουσία περισσότερων ομάδων, καθώς προστέθηκαν σύλλογοι όπως ο ΒΑΟ, ο Μακεδονικός, ο Θερμαϊκός και ο Μ. Αλέξανδρος.
Τάκης Ταλιαδώρος
«Αγώνισμα λίαν πρωτότυπο»
Σύμφωνα με το αξιόλογο λεύκωμα που εξέδωσε ο δήμος Θεσσαλονίκης για τη ΧΑΝΘ, η πρώτη αναφορά σχετικά με το μπάσκετ από εφημερίδα έγινε στον «Ταχυδρόμο Βορείου Ελλάδος» στις 23/10/1921. Με αφορμή την πρωτοβουλία της ΧΑΝΘ να διδάξει το άθλημα ο συντάκτης έγραφε: «Το αγώνισμα τούτο είναι λίαν πρωτότυπο και ενδιαφέρον». Την επόμενη σεζόν η ΧΑΝΘ ανέλαβε πρωτοβουλία μοιράζοντας μπάλες μπάσκετ σε γυμναστικούς συλλόγους με σκοπό τη διάδοση του αθλήματος.
Το πρώτο τουρνουά
Το 1924 η ΧΑΝΘ διοργάνωσε για πρώτη φορά το πρωτάθλημα Θεσσαλονίκης με τη συμμετοχή των Αρη, ΠΑΟΚ, Ηρακλή, Μακάμπι, ΒΑΟ, Αρμένικη Ενωση. Εκτοτε το όνομα της ΧΑΝΘ είχε γίνει συνώνυμο του μπάσκετ, ήταν η ομάδα που είχε κατακτήσει δεκάδες διακρίσεις, αμέτρητους τίτλους, η οποία ωστόσο από ένα σημείο και μετά -εξαιτίας του ερασιτεχνικού χαρακτήρα που είχε ως σύλλογος και ήθελε να διατηρήσει χωρίς αλλαγές στο καταστατικό του- δεν μπόρεσε να ακολουθήσει και να έχει την εξέλιξη σημαντικών συλλόγων της πόλης. Δεν σταμάτησε όμως να «τροφοδοτεί» το ελληνικό μπάσκετ με νέους παίκτες, με τελευταίο παράδειγμα αυτό του Νίκου Ζήση, ο οποίος το 2000 μεταπήδησε στην ΑΕΚ από τη ΧΑΝΘ.
«Μυθικές αναμετρήσεις»
Ο Λάκης Τσάβας (δεξιά στη φωτό, με τον Μιχάλη Γιαννουζάκο) ξεκίνησε την καριέρα του από τα τμήματα υποδομής της ΧΑΝΘ και έφτασε στο ψηλότερο σκαλί της Ευρώπης με την ΑΕΚ. «Η ΧΑΝΘ είναι η ομάδα που πρωτοδίδαξε το μπάσκετ στην Ελλάδα, δεν είναι τυχαίο πως πλήθος σπουδαίων προσωπικοτήτων έχουν περάσει από το θρυλικό ανοικτό γήπεδο της ΧΑΝΘ το οποίο έχει φιλοξενήσει μυθικές αναμετρήσεις» δηλώνει στο «Goal» και προσθέτει: «Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που μετείχα στην προσπάθεια που έγινε τη σεζόν 1972-73, όταν με τον Θ. Ροδόπουλο προπονητή φτάσαμε ένα βήμα πριν από την κατάκτηση του πρωταθλήματος. Νοσταλγώ εκείνη την εποχή και σε ό,τι αφορά τη ΧΑΝΘ θα πρέπει να σας πω πως ήταν μια προσπάθεια καθαρά ερασιτεχνική».
Ο Συμεών Μαυροσκούφης (1909-1991) ανδρώθηκε στη ΧΑΝΘ και εκπροσώπησε τη χώρα μας στην ίδρυση της FIBA το 1932 στη Γενεύη. Ηταν επί σειρά ετών διευθυντής φυσικής αγωγής της ΧΑΝΘ, ιδρυτικό μέλος της Ομοσπονδίας Διαιτητών Καλαθοσφαίρισης και ήταν ο πρώτος διεθνής Ελληνας διαιτητής. Το 2000 ο Μαυροσκούφης συμπεριλήφθηκε στο Naismith Memorial Basketball Hall of Fame.
Οι υποτροφίες του Μαυροσκούφη και του Στεργιάδη
O Αμερικανός Λιούις Ρις, διευθυντής φυσικής αγωγής των ΧΑΝ Ελλάδας από το 1924, ήταν ο άνθρωπος που πίεσε και κατάφερε να εξασφαλίσει υποτροφίες σε στελέχη της ΧΑΝ ώστε να εκπαιδευτούν σε μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Από την Αθήνα εστάλησαν στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης οι Μ. Στεργιάδης και Ι. Τσακίρης και από τη Θεσσαλονίκη στη Γενεύη οι Σ. Μαυροσκούφης και Κ. Μέγαλος.
«Τα χρόνια της αθωότητας»
Πολλοί ίσως δεν το γνωρίζουν, όμως ο νυν υφυπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων Σπύρος Βούγιας έχει παίξει μπάσκετ και μάλιστα σε υψηλό επίπεδο με τη ΧΑΝΘ: «Για μένα ΧΑΝΘ σημαίνει ομαδικότητα, αθωότητα, όνειρα, ελπίδες, νοσταλγία και συντροφικότητα. Επαιξα μπάσκετ από το 1966 έως το 1974, σε όλα τα τμήματα, μέχρι που σε ηλικία 23 ετών έφυγα για μεταπτυχιακές σπουδές. Ευτύχησα να έχω για προπονητές σημαντικούς ανθρώπους και προσωπικότητες όπως τον Θόδωρο Ροδόπουλο, αλλά και τον Λάκη Τσάβα. Η ΧΑΝΘ ήταν η μόνη ομάδα που λειτουργούσε με καθαρά ερασιτεχνική λογική, δεν υπήρχαν αμοιβές, δεν υπήρχαν πριμ ή συμβόλαια. Σου πλήρωναν την πορτοκαλάδα και ένα ζευγάρι φτηνά παπούτσια, ήμασταν όμως ευτυχισμένοι, παίζαμε ο ένας για τον άλλον. Εχω εικόνες από εκείνη την εποχή που θα τις κουβαλάω πάντοτε μαζί μου».
«Το πανεπιστήμιο του μπάσκετ»
Ο Θόδωρος Ροδόπουλος μετά τη θητεία του ως παίκτης στη ΧΑΝΘ (και στον Αρη), επέστρεψε ως προπονητής και μάλιστα στα τέλη της δεκαετίας του 1960 μετέβη με υποτροφία στο Κολέγιο Φυσικής Αγωγής της ΧΑΝ Αμερικής στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης για επιμόρφωση σε θέματα προπονητικής και οργάνωσης του αθλήματος. «Η ΧΑΝΘ ήταν το πανεπιστήμιο του μπάσκετ, η μεγαλύτερη παραγωγή ταλέντων επί σειρά ετών. Από εκεί πέρασε περίπου το 50% των προσωπικοτήτων της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης» δηλώνει σήμερα ο Θ. Ροδόπουλος.
Η ΧΑΝΘ με τον Θόδωρο Ροδόπουλο (δεξιά) και βοηθό τον Γιωργή Μπουσβάρο έφτασε πολύ κοντά στην κατάκτηση του πρωταθλήματος τη σεζόν 1972-73.
«Είχα τη χαρά να κοουτσάρω εκείνη την ομάδα. Τη σεζόν 1972-73 ήμασταν ισόβαθμοι απέναντι σε συλλόγους κολοσσούς, τον Ολυμπιακό του Γιατζόγλου, του Καστρινάκη, του Διάκουλα, τον Παναθηναϊκό του Κόντου, του Κέφαλου, του Ζέγκλερ. Συλλόγων που έδιναν αρκετά χρήματα σε αντίθεση με εμάς όπου δεν υπήρχε η παραμικρή αμοιβή. Τελικά βγήκαμε τρίτοι. Κάποια ρεκόρ εκείνης της ομάδας της ΧΑΝΘ παρέμειναν, όπως αυτό στην άμυνα, καθώς δεχόταν κατά μέσο όρο 49,1 π. ανά παιχνίδι» θυμάται ο Θ. Ροδόπουλος.
Ο παίκτης-«ορχήστρα»
Ο Τάκης Ταλιαδώρος είναι κατά γενική ομολογία μία από τις μεγαλύτερες μορφές του ελληνικού μπάσκετ. Τα κατορθώματά του το φανερώνουν: Καλύτερος παίκτης της Εθνικής μας στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που έγινε στην Αίγυπτο το 1949, τρίτος καλύτερος παίκτης στο Πανευρωπαϊκό του 1951 στο Παρίσι, μέλος της Μικτής Ευρώπης, μέλος της εθνικής ομάδας που μετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1952 στο Ελσίνκι. Γεννήθηκε το 1925 στη Θεσσαλονίκη και έπαιξε μέχρι το 1954 στη ΧΑΝΘ, την οποία δεν απαρνήθηκε παρά τις προτάσεις που δέχτηκε από Ελλάδα, Ιταλία και Αμερική:
«Κάποτε ο φίλος μου ο καρδιοχειρουργός Παναγιώτης Σπύρου με έπιασε και μου είπε: ''Τάκη, δεν θέλω να σε στενοχωρήσω, ήταν όμως μεγάλο λάθος σου που δεν πήγες στην Αμερική''. Ετσι έκρινα τότε, έτσι έκανα» μας λέει σήμερα ο κ. Ταλιαδώρος και συνεχίζει: «Το 1950 υπηρετούσα στην Αεροπορία και είχε έρθει ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο στη Θεσσαλονίκη. Μας ζήτησαν να παίξουμε ένα φιλικό. Τα πήγα σχετικά καλά. Ενας κύριος ήρθε και μου συστήθηκε ως εκπρόσωπος ομάδας του ΝΒΑ. Μου ζήτησε να πάω στη Νέα Υόρκη. Μου τηλεφώνησε, μου έστειλε τηλεγράφημα. Και μόνο που σκεφτόμουν ότι για να φτάσω εκεί έπρεπε να ταξιδεύω 30 μέρες, δεν το αποφάσιζα».
Καλαθομηχανή
Ο Τάκης Ταλιαδώρος έγραψε ιστορία με τη συμμετοχή του σε ένα φιλικό παιχνίδι της ΧΑΝΘ με την εθνική Τουρκίας το 1946, που έγινε στη Θεσσαλονίκη. Το ανοικτό της «πλημμύρισε» από 6.000 φιλάθλους. Η ΧΑΝΘ κέρδισε με 41-39. Τους 39 από τους 41 πόντους είχε πετύχει ο Ταλιαδώρος, ο οποίος παρεμπίπτοντος ήταν ο πρώτος παίκτης στην Ελλάδα που χρησιμοποίησε το τζάμπ σουτ αλλά και τη ραχιαία ντρίπλα. «Πριν από το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στο Παρίσι του 1951, ήρθε κλιμάκιο προπονητών της Εθνικής στη Θεσσαλονίκη δήθεν για να με δοκιμάσουν. Με ενόχλησε αυτό γιατί γνώριζαν αν άξιζα ή όχι». Σε εκείνο το… δοκιμαστικό φιλικό παιχνίδι ο Ταλιαδώρος έβαλε 62 πόντους!
